Ήθη και έθιμα του Πάσχα

Μια πολύ ωραία και συνοπτική παρουσίαση της μεγάλης εβδομάδας είναι η παρακάτω:

Η ιστορία της ανάστασης του Λαζάρου, της Κυριακής των Βαΐων, της Μεγάλης Πέμπτης, Της Μεγάλης Παρασκευής, του Μεγάλου Σαββάτου, της Κυριακής του Πάσχα και των εθίμων.

Υπάρχουν ακόμα πολλά ήθη και έθιμα για το Πάσχα στην Κρήτη.

Σάββατο του Λαζάρου

Το τελευταίο Σάββατο πριν τη Μεγαλοβδομάδα, λέγεται του Λαζάρου, γιατί αναστήθηκε ο Λάζαρος. Παλιά έλεγαν και τα κάλαντα του Λαζάρου, και οι γυναίκες έφτιαχναν ειδικά ψωμάκια τα λαζαράκια, που είχαν σχήμα σαβανωμένου ανθρώπου.

Μπορείτε να βρείτε συνταγή για λαζαράκια στον παρακάτω σύνδεσμο.

https://www.mothersblog.gr/syntages/story/25572/lazarakia-eykoli-syntagi-na-ti-ftiaxete-me-ta-paidia-sas

ΚΥΡΙΑΚH ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ

Πρέπει να αναφέρουμε, πως μια βδομάδα πριν το Πάσχα, που είναι η Κυριακή των Βαΐων, από βραδύς μαζεύονται στο σπίτι του παπά φίλοι γείτονες και συγγενείς, και πλέκουν τους σταυρούς από φύλλα βαγιάς (χουρμαδιάς), και τα βάγια αυτά, συμβολίζουν τα βάγια με τα οποία υποδέχτηκαν το Χριστό στα Ιεροσόλυμα, μετά  βαΐων και κλάδων!

Την Κυριακή των Βαΐων, μοιράζουν τους σταυρούς  μετά τη Θεία λειτουργία στους πιστούς, μαζί με το αντίδωρο.

Μετά την Κυριακή των Βαΐων, μπαίνουμε επίσημα στην Μεγαλoβδομάδα.

Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ

Είναι η πρώτη μέρα της Νηστείας, και το βράδυ αρχίζει το πρώτο Αυγικό.

Αρχίζει περιοδικά, να μπαίνει ο κόσμος στο κλίμα των ημερών, και για αυτό κάθε βράδυ οι χριστιανοί θα πάνε στο Αυγικό για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία.

Μ. ΤΡΙΤΗ

Από τη Μ. Τρίτη οι νοικοκυρές, ετοιμάζουν τις αυλές τους, ασπρίζουν με ασβέστη το σπίτι, τους μαντρότοιχους, και ότι άλλο νομίζουν αυτές, για να υποδεχτούν καθαροί την Ανάσταση.
Καθαρίζουν τις αυλές, τους δρόμους, τα στενά, έτσι όλα να είναι πεντακάθαρα!
Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ ψέλνεται το τροπάριο της Κασσιανής. 

Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ

Την Μ. Τετάρτη  οι νοικοκυρές έφτιαχναν το προζύμι της χρονιάς. Επίσης,  πήγαιναν στην εκκλησία,  όπου διαβάζεται ο Μεγάλος Κανόνας μας, και τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχελαίου.

Ο παπάς μυρώνει τον κόσμο με λάδι σταυρωτά στο μέτωπο, αλλά και στις παλάμες μπρος  πίσω. Επίσης οι παρευρισκόμενοι, έπαιρναν και εκείνοι με βαμβάκι λίγο λάδι και στο σπίτι μύρωναν και εκείνοι με τον ίδιο τρόπο όσους τυχόν δεν πήγαν στην εκκλησία εκείνη την ημέρα από την οικογένεια τους.

Στη Μεσαρά, αυτό γινόταν και με την επίσκεψη  πολλών γυναικών, κυρίως σε γκρουπ, στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα στην Απόλυχνο, επειδή τον Άγιο αυτόν, τον θεωρούσαν Μέγα Ιατρό.  Πάλι με το βαμβάκι έπαιρναν λίγο λάδι από το καντήλι του Αγίου, και άλειφαν πάλι σταυρωτά χέρια και μέτωπο τους δικούς τους

Μ. ΠΕΜΠΤΗ

Την Μ. Πέμπτη, πήγαιναν το πρωί στην εκκλησία και έπιναν Αγίασμα , και κοινωνούσαν.

Την ημέρα αυτή, οι νοικοκυρές έβρισκαν αμπελόφυλλα πρωτοφανίστικα, και έφτιαχναν τα αγαπητά σε όλους ντολμαδάκια, μαζί με κολοκυθοκορφάδες.

Στη μέση ανάμεσα στους ντολμάδες, έβαζαν και χοχλιούς.

Λένε πως όταν έμαθε η Παναγία για τη Σταύρωση του Χριστού, εκείνη τη στιγμή, τύλιγε ντολμαδάκια.

Οι  νοικοκυρές την Μ. Πέμπτη, φτιάχνουν εφτάζυμα ψωμιά, τσουρεκάκια πασχαλινά, και βάφουν και τα κόκκινα αυγά.

Το κόκκινο συμβολίζει το αίμα του Χριστού που έσταξε.

Άλλες νοικοκυρές βάφουν τα αυγά με βαφή αγοραστή, και άλλες βράζοντας τα υλικά, σε νερό ψιλοκομμένα παντζάρια, μαντιλίδες, βρούβες, ξερά φλούδια κρεμμυδιού, ξερά βελανίδια, μαύρο τσάι, βιολέτες, τσουκνίδες κτλ ανάλογα με το χρώμα που θέλουν να δώσουν.

Βρίσκουν και στην εξοχή κατάλληλα λουλουδάκια, μαργαρίτες κλπ, και τα εφαρμόζουν πάνω στα αυγά και με ένα λεπτό τούλι, τα συγκρατούν εφαρμοστά, και όταν τα εμβαπτίζουν στο χρώμα, εκείνα αφήνουν ένα λευκό ίχνος λουλουδιού.

Έτσι έχουμε πολύ όμορφα σχέδια από διάφορα φυλλαράκια και λουλουδάκια πάνω στα αυγά.

Παλιά τη Μ. Πέμπτη επίσης οι γυναίκες επιδίδονται στο ζύμωμα,  και έφτιαχναν τα  Πασχαλινά τσουρεκάκια, τα καλιτσούνια, τα λαμπροκούλουρα, αλλά επίσης έφτιαχναν και το «δώρο του μουσαφίρη»!

Υπάρχει η παράδοση, να φτιάχνουν ένα χριστόψωμο, το οποίο το κόβουν την Κυριακή που γυρίζει η Δεύτερη Ανάσταση, ή το δίνουν σε κάποιον ξένο (υπονοώντας τον ίδιο τον Εσταυρωμένο).

Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στην εκκλησία, έχουμε τα 12 Ευαγγέλια, και πολλοί πάνε κρατώντας ένα μαύρο σπάγκο, και σε κάθε Ευαγγέλιο δένουν και από ένα κόμπο.

Μεταξύ πέμπτου και έκτου Ευαγγελίου, ψέλνονται  κάποια τροπάρια, κλείνουν τα φώτα, και  στη συνέχεια λέγεται το  «Σήμερα κρεμάται επί ξύλου».

Tότε ο παπάς, φέρει από το ιερό τον Σταυρό, και τον εναποθέτει μπροστά, και ο κόσμος προσέρχεται για να τον ασπαστεί και να αποθέσει ένα στεφάνι από λουλούδια στο σταυρό.

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι πιστοί πάνε στην εκκλησία και πίνουν Αγίασμα, γιατί είναι η μοναδική ημέρα του χρόνου που δεν τελείται θεία Λειτουργία. Το Αγίασμα αυτό όμως, ποτέ δεν το πάνε στο σπίτι.

Το πρωί όλες οι νοικοκυρές και τα κορίτσια στολίζουν  τον Επιτάφιο.Τα νεαρά κορίτσια του χωριού, αναλαμβάνουν να μαζέψουν από τα σπίτια λουλούδια και
λεμονανθούς για το στόλισμα.Στολίζουν τον Επιτάφιο και ο παπάς διαβάζει τις «Μεγάλες Ώρες», όπως ορίζει το τυπικό της εκκλησίας.

Το απόγευμα πήγαιναν και στους τάφους των δικών τους, τους καθάριζαν και άναβαν τα καντήλια, να μην τα βρει η Θεία Ανάσταση σβηστά.

Φαγητό της ημέρας ήταν οι σούπες  αλάδωτες, κυρίως  φασόλια, με λεμόνι και αλάτι. Σούπες με μακαρόνια και ζάχαρη, ή σούπες με άγρια χόρτα. Οι σούπες συμβολίζουν τα δάκρυα της Παναγίας.

Αφού φάνε το κιτρολέμονο και ξεκουραστούν, ξανακτυπά η καμπάνα και γίνεται ο Εσπερινός της Αποκαθήλωσης.

Το βράδυ πάντως της Μ. Παρασκευής, κτυπά πάλι η καμπάνα κατά τις 8 , και ξεκινούν να ψέλνουν κανόνες μέχρι την ώρα των εγκωμίων. Τα εγκώμια ψέλνονται από δύο χορούς. Μετά, γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Πολλά παιδιά, αλλά και μεγάλοι, περνούν κάτω από τον Επιτάφιο, εκφράζοντας έτσι το σεβασμό τους για τον Ιησού.

Μπορεί να γίνουν αρκετές στάσεις στα σταυροδρόμια και τις πλατείες του χωριού, ενώ η καμπάνα χτυπά πένθιμα.

Παλιά, την ώρα που περνούν από τα σπίτια μπορούσε ο παπάς να μνημονεύει τους κεκοιμημένους της γειτονιάς. Σε μερικά χωριά, ακόμη το κάνουν.

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ

Το μέγα Σάββατο μετά την λειτουργία το πρωί ακολουθεί το έθιμο του σφαγείου των αρνιών.

Όσοι έχουν αρνιά για το γιορτινό τραπέζι, τα σφάζουν και με τα εντόσθια φτιάχνονται  για το βράδυ της παραμονής, τα γνωστά γαρδούμια αυγολέμονο αντίστοιχο της μαγειρίτσας, που έχουν άλλα μέρη της Ελλάδας.

Παλαιότερα , ο επίτροπος κράταγε το σήμαντρο, μια μεταλλική λάμα που βγάζει δυνατό κρότο, πέρναγε απ όλα τα στενά του χωριού. παλιά το κτυπούσαν που σήμαινε ότι ήρθε το Αγιο Φως και να ετοιμαστούν, να έρθουν όλοι στο ναό να ξεκινήσει η ακολουθία της Ανάστασης και η αναστάσιμη Θ. Λειτουργία.

Επίσης σε κάποια χωριά, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, η νοικοκυρά του σπιτιού, πριν πάει με την οικογένειά της στην εκκλησία, θα ανάψει ένα θυμάρι, η ασκινοπόδι στην αυλή του σπιτιού της, για να κάψει έτσι τον Ιούδα.

Λίγο πριν τα μεσάνυχτα του Μ. Σαββάτου περιμένουν οι πιστοί να παραλάβουν με το «Δεύτε λάβετε φώς» από τον παπά το Άγιο Φως, για να το μεταφέρουν στο σπίτι τους.Παλιά όταν πήγαιναν το φως, κατά τη διαδρομή δεν μίλαγαν! Πίστευαν έτσι, πως αν το κάνουν αυτό, «κάτι καλό» θα συμβεί στο σπίτι, και θα ξορκιστεί το κακό!

 Σαν ο παπάς αναφωνεί δυνατά το «Χριστός Ανέστη», οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα, και οι πιστοί αγκαλιάζονται και δίνουν τα αναστάσιμους ασπασμούς. 

Ταυτόχρονα, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα....

...και αρχίζουν τα πυροτεχνήματα!

Όταν πάνε το Αγιο Φώς στο σπίτι, ο πρώτος θα φτιάξει με τη φλόγα του κεριού, το σχήμα του Σταυρού, στο ανώφλιο της πόρτας.Με αυτό το φώς, θα ανάψουν τα καντήλια, και την επ’ αύριο με το ίδιο Άγιο φώς θα ανάψουν και τα καντήλια στου τάφους των αγαπημένων προσώπων.Το φως αυτό θα πρέπει να παραμείνει αναμμένο για 40 ημέρες χωρίς να σβήσει!

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Το κύριο μεσημεριανό φαγητό παλιά, για τους περισσοτέρους, στα φτωχά χρόνια, ήταν συνήθως μαγειρευτό αρνί ή κατσίκι, ή γιαχνί με αγκινάρες, ή αυγολέμονο.Κατά άλλους ήταν το κλέφτικο, κι αργότερα το αντικριστό. Σπάνια παλιά στο τραπέζι υπήρχε ψητό σε ταψί, γιατί δεν είχαν όλοι φούρνο. Το ψητό στις κληματόβεργες για το φούρνο, μπήκε μεταγενέστερα  στο κρητικό τραπέζι, πιο συχνό ήταν το αρνί σε παϊδάκια στα κάρβουνα. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, έχει επικρατήσει το αρνί ή το κατσίκι στη σούβλα.

(Πληροφορίες: cretanmagazine).

Δυστυχώς πολλά από τα παραπάνω έθιμα, δεν θα μπορέσουμε να τα πραγματοποιήσουμε φέτος. Αυτά όμως που έχουν σχέση με τα φαγητά μπορούμε να τα κάνετε σπίτι. Δείξτε μας λοιπόν με φωτογραφίες ή ζωγραφιές, όσα  από αυτά κάνετε.